Samodzierżawie

#Samodzierżawie (Самодержавие, #samowładztwo, #jedynowładztwo) termin określający rządy carów rosyjskich, wprowadzony w Rosji równolegle z tytułem carskim w drugiej połowie XV wieku, po zawarciu małżeństwa wielkiego księcia moskiewskiego #IwanSrogi (ojciec Iwana Groźnego) z bratanicą ostatniego cesarza bizantyjskiego Konstantyna XI i zarazem ostatnią dziedziczką bizantyjskiego tronu #ZoePaleolog w 1472 roku, kiedy doszło do przyjęcia bizantyńskiego ceremoniału dworskiego w Rosji, tytułu cara i samodzierżcy oraz uznaniu dwugłowego orła bizantyjskiego jako symbolu państwa rosyjskiego. #MitŚwiętejRusi

Pojęcie samodzierżawia wiązało się z oswobodzeniem Rusi spod panowania tatarskiego w 1480 roku i oznaczało pierwotnie suwerenność rządów carskich od chanów tatarskich, ewentualnie pozostałych monarchów. W 1480 r. Iwan III Srogi odmówił płacenia daniny jednemu ze spadkobierców chanów z Saraju – Achmatowi – a ten nie zdołał jej wyegzekwować, wydarzenie to uznano za koniec niewoli mongolskiej Rusi.

Od #BitwaPodKałką do 1480 roku Ruś pozostawała zależna od Złotej Ordy tatarskiej w ramach systemu feudalnego zwanego „igiem”. Władza wielkich książąt ruskich nie była suwerenna i podlegała przynajmniej nominalnie chanowi tatarskiemu. Wprowadzenie zarówno tytułu carskiego jak i terminu jedynowładcy miało zatem oznaczać, że władza w Rosji należy od tej pory jedynie do niezależnego cara rosyjskiego.

Władza carów rosyjskich w XV i XVI wieku była jednak ograniczona przez przywileje bojarskie, sudiebniki, Dumę bojarską i Sobór Ziemski, a w kwestiach cerkiewnych dodatkowo przez patriarchę i Święty Sobór. Rządy #IwanGroźny, który w 16 stycznia 1547 roku koronował się na Cara Wszechrusi, doprowadziły do złamania opozycji bojarskiej na Rusi i umożliwiły w okresie późniejszym wprowadzenie władzy absolutnej.

Absolutyzm w Rosji ze względu na początkowo silną pozycję bojarów (szlachty rosyjskiej) względem monarchy został wprowadzany stopniowo. W 1550 roku pod naciskiem Iwana IV Groźnego wydano nowy Sudiebnik. Zmiany polegały na wyjęciu spod jurysdykcji urzędników dzieci bojarskich, stanowiących podporę władzy carskiej. Potomkowie bojarów rosyjskich mieli odtąd podlegać jedynie carowi, który sprawował nad nimi władzę sądowniczą.

Słowo „car” pochodzi od łacińskiego caesar, a Iwan wierzył, że jest potomkiem cesarza Augusta i z racji urodzenia przysługuje mu autokratyczna władza cesarska. „Car” ma również konotacje religijne. W rosyjskim tłumaczeniu Biblii tym słowem określa się namaszczonych królów: Dawid, budowniczy świętego miasta Jerozolimy, to po rosyjsku Car Dawid. Jezus, król żydowski, to car judejskij – „Car Żydowski”. Dla Iwana zarówno chwała Rzymu jak i tajemnica Królestwa Bożego łączyły się w pojęciu „cara”, którego ziemskim wcieleniem był on sam.

W Ułożeniu soborowym z 1649 roku, car został po raz pierwszy w kodeksie prawnym określony jako „samodzierżca”, a szlachta została upoważniona do sprawowania niemal absolutnej władzy nad swoimi poddanymi.https://pl.wikipedia.org/wiki/U%C5%82o%C5%BCenie_soborowe

W 1797 roku car Paweł I pisał w artykule pierwszym „Ustawy o rodzinie carskiej”: „Imperator Wszechrosyjski jest monarchą samowładnym i nieograniczonym. Posłuszeństwo należne Jego władzy najwyższej, nie tylko z bojaźni, ale i wobec sumienia, sam Bóg nakazuje”.

Współcześnie termin stosowany przede wszystkim do określenia rządów absolutnych Romanowów w Imperium Rosyjskim od XVII do początków XX wieku.

Koncepcja monarchów – „namiestników Chrystusa na ziemi” z „łaski” lub „woli Bożej” (łaciński: Dei Gratia) została rozpowszechniona w średniowiecznej Europie Zachodniej w okresie panowania Karolingów. W okresie późniejszym w ten sposób swoją władzę legitymował m.in. Święty Cesarz Rzymski Narodu Niemieckiego i głowa Państwa Kościelnego (papież jako namiestnik chrystusowy otrzymuje władzę za ingerencją Ducha Świętego). W nowożytnej Europie Zachodniej doktryna była stosowana np. przez Ludwika XIV, Fryderyka Wilhelma IV i dom Habsburgów. W XIX wieku bezpośrednio do tradycji bizantyjskich odwoływali się królowie Bawarii Ludwik I i Ludwik II Wittelsbach. Doktryna pochodzenia władzy od Boga jest do dziś przytaczana w ceremoniach dworów królewskich: Wielkiej Brytanii, Holandii, Danii i innych krajów

Koncepcja pochodzenia władzy od Boga jest obecna również w tradycjach azjatyckich, np. w islamie i kulturze chińskiej.