Mit Świętej Rusi

#MitŚwiętejRusi był mitem założycielskim dynastii#Romanowowie. Dynastii tej przypisywano zjednoczenie wszystkich ziem ruskich oraz obronę prawosławia przed zewnętrznym wrogiem.

Do czasów #PiotrWielki I mit był jednym z czynników państwotwórczych i unifikujących społeczeństwo wokół panującej dynastii. Pozostawał przy tym w wyraźnym związku z koncepcją Moskwy – Trzeciego Rzymu oraz wiary w przechowanie na ziemiach ruskich prawosławia w nieskażonej postaci.

Znaczącym elementem mitu było przekonanie o prześladowaniu Rusi przez „wilczych Lachów”, „brudnych Żydów” oraz „pogańskich Litwinów”.

Słowianofile w XIX w. rozwinęli koncepcję Świętej Rusi , utożsamiając ją ze współczesną Rosją carską. W ujęciu tym Rosja była strażniczką nieskażonej tradycji chrześcijańskiej i sprawiedliwego ustroju społecznego, czy wręcz jedynym chrześcijańskim państwem świata, ostoją „Kościoła walczącego i pielgrzymującego”. Koncepcja ta, dzięki poparciu cara Mikołaja I, około połowy XIX wieku stała się częścią oficjalnej ideologii państwowej.

Pojęciem #ŚwiętaRuś wielokrotnie posługiwał się jako metropolita smoleński i kaliningradzki, a następnie patriarcha moskiewski i całej Rusi Cyryl (Gundiajew).

Twierdził on, iż współcześnie Świętą Ruś tworzą wspólnie państwa #Rosja, #Białoruś i #Ukraina, co stanowi również podstawę dla nietworzenia na terenie dwóch ostatnich wymienionych krajów autokefalicznych Kościołów prawosławnych.

W czasie wizyty na Ukrainie z okazji 1020. rocznicy chrztu Rusi Kijowskiej metropolita Cyryl stwierdził w publicznym wystąpieniu, iż:

„Rosja, Ukraina i Białoruś to Święta Ruś. Święta Ruś to ideał miłości, dobra i prawdy. Święta Ruś to piękno, Święta Ruś to siła i my razem z wami stanowimy jedną Świętą Ruś.”

Analogiczny pogląd o kulturowej jedności trzech krajów wschodniosłowiańskich reprezentuje część hierarchii Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego.

W 2012 metropolita wołokołamski Hilarion, przewodniczący Wydziału Zewnętrznych Stosunków Cerkiewnych Patriarchatu Moskiewskiego stwierdził, że „zbieranie (ros. sobiranije) Świętej Rusi” jest jednym z podstawowych zadań#RosyjskiKościółPrawosławny.http://www.patriarchia.ru/db/text/2005638.html

W innym wystąpieniu patriarcha Cyryl zaliczył do Świętej Rusi także Mołdawię, stwierdzając, że Święta Ruś jest pojęciem duchowym, nie zaś politycznym, językowym lub etnicznym, może zatem obejmować kraj niesłowiański.

Trzeci Rzym – koncepcja historiozoficzna stworzona przez mnicha Filoteusza z Pskowa pod koniec XV wieku, głosząca, że pierwszy Rzym upadł na skutek herezji, drugi Rzym – Konstantynopol – na skutek zdrady prawdziwej wiary, trzecim Rzymem jest Moskwa, a czwartego już nie będzie. Najstarszym zachowanym dokumentem, w którym teoria trzech Rzymów została zaprezentowana jest list Filoteusza do księcia Wasyla III Rurykowicza z 1510.

FOTO: Dwugłowy orzeł – godło dynastii Paleologów, uważane za godło Cesarstwa Bizantyńskiego

Dynastia Paleologów (gr. Παλαιολόγος, l.mn. Παλαιολόγοι) – ostatnia dynastia władająca#CesarstwoBizantyjskie, najdłużej ze wszystkich dynastii, przez niemal dwa wieki, od 1259 do 1453 roku.

Żoną wielkiego księcia moskiewskiego #IwanSrogi III (1462-1505) była Zoe Paleolog, bratanica ostatniego cesarza bizantyjskiego, Konstantyna XI. Dzięki Zoe, na moskiewskim dworze książęcym zrodziła się idea #MoskwaTrzeciRzym, rozwijana później w Rosji jako bezpośredniej spadkobierczyni najlepszych tradycji bizantyjskich, tak religijnych, jak też państwowych. Symbolem związków bizantyjsko-ruskich było przejęcie przez władców moskiewskich dwugłowego bizantyjskiego orła, także za sprawą#ZoePaleolog.

„Tyś car jedyny dla wszystkich chrześcijan pod tym niebem. Kościół Starego Rzymu upadł z powodu herezji. Bramy drugiego Rzymu rozrąbali toporami Turcy. Ale Cerkiew moskiewska – nowy Rzym – lśni nad całym światem. Uważaj i słuchaj, pobożny carze, wszystkie cesarstwa chrześcijańskie zeszły się w twoim jedynym, albowiem dwa Rzymy upadły, trzeci stoi, a czwartego nie będzie, gdyż twoje królestwo chrześcijańskie przez żadne inne nie zostanie zastąpione. ” Filoteusz (Fiłofiej) z Pskowa (ok. 1465–1542) twórca koncepcji trzeciego Rzymu

Koncepcja Trzeciego Rzymu przedstawiona jest w księgach hebrajskich proroków, w szczególności w Księdze Daniela.

„Przystąpiłem do jednego z tych, którzy tam stali, i prosiłem go o wiarygodne wyjaśnienie tego wszystkiego. I odpowiedział, i dał mi wykład wydarzeń. Owe wielkie cztery zwierzęta, to czterej królowie, którzy powstaną na ziemi.” Księga Daniela 7,16-17

Tradycja interpretuje „czterej królowie” jako imperium babilońskie, perskie, macedońskie i rzymskie. Chrześcijaństwo, które rozwinęło się z Imperium Rzymskiego [katolicyzm, protestantyzm], uważane jest to czwarte królestwo Daniela za królestwo antychrysta.

Moskwa – Trzeci Rzym: źródło doktryny http://ec-dejavu.ru/m-2/Moskow_Third_Rome.html

„Potem chciałem się pilnie wywiedzieć o bestyi czwartéj, która była bardzo różna od wszystkich i nazbyt straszna: zęby i paznokcie jéj żelazne, jadła i kruszyła, a ostatek nogami swemi deptała. I o dziesiąci rogach, które miała na głowie, i o drugim, który był urósł, przed którym upadły trzy rogi, i o onym rogu, który miał oczy i usta mówiące wielkie rzeczy, a był większy nad inne.” Księga Daniela 7,19-20

W czasie kiedy Grecja cieszyła się wszechpotęgą, powstało na zachodzie nowe mocarstwo, czwarte królestwo symbolizowane przez żelazo, a było nim Imperium Rzymskie, które przerodziło się w cywilizację łacińska.

„Bestya czwarta, królestwo czwarte będzie na ziemi, które będzie większe, niż wszystkie królestwa, i pożre wszystkę ziemię i podepce i zetrze ją.” Księga Daniela 7,23

 

Samodzierżawie

#Samodzierżawie (Самодержавие, #samowładztwo, #jedynowładztwo) termin określający rządy carów rosyjskich, wprowadzony w Rosji równolegle z tytułem carskim w drugiej połowie XV wieku, po zawarciu małżeństwa wielkiego księcia moskiewskiego #IwanSrogi (ojciec Iwana Groźnego) z bratanicą ostatniego cesarza bizantyjskiego Konstantyna XI i zarazem ostatnią dziedziczką bizantyjskiego tronu #ZoePaleolog w 1472 roku, kiedy doszło do przyjęcia bizantyńskiego ceremoniału dworskiego w Rosji, tytułu cara i samodzierżcy oraz uznaniu dwugłowego orła bizantyjskiego jako symbolu państwa rosyjskiego. #MitŚwiętejRusi

Pojęcie samodzierżawia wiązało się z oswobodzeniem Rusi spod panowania tatarskiego w 1480 roku i oznaczało pierwotnie suwerenność rządów carskich od chanów tatarskich, ewentualnie pozostałych monarchów. W 1480 r. Iwan III Srogi odmówił płacenia daniny jednemu ze spadkobierców chanów z Saraju – Achmatowi – a ten nie zdołał jej wyegzekwować, wydarzenie to uznano za koniec niewoli mongolskiej Rusi.

Od #BitwaPodKałką do 1480 roku Ruś pozostawała zależna od Złotej Ordy tatarskiej w ramach systemu feudalnego zwanego „igiem”. Władza wielkich książąt ruskich nie była suwerenna i podlegała przynajmniej nominalnie chanowi tatarskiemu. Wprowadzenie zarówno tytułu carskiego jak i terminu jedynowładcy miało zatem oznaczać, że władza w Rosji należy od tej pory jedynie do niezależnego cara rosyjskiego.

Władza carów rosyjskich w XV i XVI wieku była jednak ograniczona przez przywileje bojarskie, sudiebniki, Dumę bojarską i Sobór Ziemski, a w kwestiach cerkiewnych dodatkowo przez patriarchę i Święty Sobór. Rządy #IwanGroźny, który w 16 stycznia 1547 roku koronował się na Cara Wszechrusi, doprowadziły do złamania opozycji bojarskiej na Rusi i umożliwiły w okresie późniejszym wprowadzenie władzy absolutnej.

Absolutyzm w Rosji ze względu na początkowo silną pozycję bojarów (szlachty rosyjskiej) względem monarchy został wprowadzany stopniowo. W 1550 roku pod naciskiem Iwana IV Groźnego wydano nowy Sudiebnik. Zmiany polegały na wyjęciu spod jurysdykcji urzędników dzieci bojarskich, stanowiących podporę władzy carskiej. Potomkowie bojarów rosyjskich mieli odtąd podlegać jedynie carowi, który sprawował nad nimi władzę sądowniczą.

Słowo „car” pochodzi od łacińskiego caesar, a Iwan wierzył, że jest potomkiem cesarza Augusta i z racji urodzenia przysługuje mu autokratyczna władza cesarska. „Car” ma również konotacje religijne. W rosyjskim tłumaczeniu Biblii tym słowem określa się namaszczonych królów: Dawid, budowniczy świętego miasta Jerozolimy, to po rosyjsku Car Dawid. Jezus, król żydowski, to car judejskij – „Car Żydowski”. Dla Iwana zarówno chwała Rzymu jak i tajemnica Królestwa Bożego łączyły się w pojęciu „cara”, którego ziemskim wcieleniem był on sam.

W Ułożeniu soborowym z 1649 roku, car został po raz pierwszy w kodeksie prawnym określony jako „samodzierżca”, a szlachta została upoważniona do sprawowania niemal absolutnej władzy nad swoimi poddanymi.https://pl.wikipedia.org/wiki/U%C5%82o%C5%BCenie_soborowe

W 1797 roku car Paweł I pisał w artykule pierwszym „Ustawy o rodzinie carskiej”: „Imperator Wszechrosyjski jest monarchą samowładnym i nieograniczonym. Posłuszeństwo należne Jego władzy najwyższej, nie tylko z bojaźni, ale i wobec sumienia, sam Bóg nakazuje”.

Współcześnie termin stosowany przede wszystkim do określenia rządów absolutnych Romanowów w Imperium Rosyjskim od XVII do początków XX wieku.

Koncepcja monarchów – „namiestników Chrystusa na ziemi” z „łaski” lub „woli Bożej” (łaciński: Dei Gratia) została rozpowszechniona w średniowiecznej Europie Zachodniej w okresie panowania Karolingów. W okresie późniejszym w ten sposób swoją władzę legitymował m.in. Święty Cesarz Rzymski Narodu Niemieckiego i głowa Państwa Kościelnego (papież jako namiestnik chrystusowy otrzymuje władzę za ingerencją Ducha Świętego). W nowożytnej Europie Zachodniej doktryna była stosowana np. przez Ludwika XIV, Fryderyka Wilhelma IV i dom Habsburgów. W XIX wieku bezpośrednio do tradycji bizantyjskich odwoływali się królowie Bawarii Ludwik I i Ludwik II Wittelsbach. Doktryna pochodzenia władzy od Boga jest do dziś przytaczana w ceremoniach dworów królewskich: Wielkiej Brytanii, Holandii, Danii i innych krajów

Koncepcja pochodzenia władzy od Boga jest obecna również w tradycjach azjatyckich, np. w islamie i kulturze chińskiej.